Autorką streszczenia jest: Adrianna Strużyńska.

Dramat Stanisława Wyspiańskiego „Noc listopadowa” porusza tematykę powstania listopadowego. Utwór powstawał od jesieni 1901 roku do 31 maja 1904 roku. Ukazał się drukiem w 1904 roku, a pierwsza inscenizacja odbyła się już po śmierci autora - 28 listopada 1908 roku.

  • Noc listopadowa - streszczenie krótkie
  • Noc listopadowa - streszczenie szczegółowe
  • Noc listopadowa - streszczenie krótkie

    Akcja dramatu rozpoczyna się tuż przed wybuchem powstania listopadowego. W Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie pojawia się Pallas (przydomek greckiej boginii Ateny) i zapowiada walkę Polaków z carem. Piotr Wysocki daje podchorążym sygnał do rozpoczęcia powstania. W Belwederze przebywa wielki książę Konstanty ze swoimi zausznikami i żoną Joanną. Rankiem otrzymał od cara pełnomocnictwo w sprawach Polski. Ignoruje rozpoczynające się w mieście zamieszki.

    Studenci i literaci czekają pod pomnikiem Jana III Sobieskiego na znak od Wysockiego. Mają pojmać wielkiego księcia. W ogrodzie łazienkowskim bogini Demeter żegna swoją córkę Korę, która musi zstąpić pod ziemię do męża - Hadesa. Powstańcy dostają się do Belwederu i zabijają dwóch popleczników Konstantego, ale muszą uciekać przed wezwanymi posiłkami. Wielki książę nakazuje całkowite zniszczenie Warszawy.

    W teatrze odbywa się przedstawienie, inspirowane „Faustem” J. W. Goethego. Satyrowie wyśmiewają wielkiego księcia i sławią Józefa Chłopickiego, znajdującego się na widowni. Przedstawienie przerywa pojawienie się podchorążych. Nike nakłania Chłopickiego, aby objął dowództwo. Bronikowski pojawia się w mieszkaniu Lelewela, żeby ten zwołał rząd. Lelewel jednak odmawia udziału w powstaniu, ponieważ jego ojciec umiera.

    W mieście trwają walki. Giną zwolennicy cara, ale nie brakuje też ofiar wśród Polaków. Kora przepowiada, że cierpienie nie pójdzie na marne i Polska w przyszłości odzyska niepodległość. W teatrze Stanisława Augusta o północy pojawiają się dusze poległych. Hermes zabiera je do łodzi Charona. Przekazuje też, że Zeus kazał Pallas się wycofać. Na Alejach Ujazdowskich, wielki książę spotyka się ze swoimi poplecznikami. Jest wśród nich generał Krasiński, który uważa powstanie za niepotrzebny rozlew krwi. Konstanty każe przyprowadzić więzionego w lochach Łukasińskiego. Więzień wierzy w odzyskanie wolności. Rozpoczyna się pochód rosyjskiego wojska.

    Noc listopadowa - streszczenie szczegółowe

    Scena I. Wydarzenia rozgrywają się wieczorem 29 listopada 1830, tuż przed wybuchem powstania listopadowego, na korytarzu w Szkole Podchorążych Piechoty. Pojawia się Pallas, czyli Atena, grecka bogini mądrości i sprawiedliwej wojny. Wzywa do siebie wszystkie boginie zwycięstwa (Nike), które brały udział w najważniejszych bitwach w historii ludzkości. Pallas wypełnia wolę Zeusa. W Warszawie pojawił się Ares, bóg okrutnej i podstępnej wojny. Pallas zapowiada walkę Polaków z carem. Wzywa do siebie Kery, boginie zemsty i gwałtownej śmierci. Pallas ujawnia, że wrogiem jest wielki książę Konstanty. Ma zostać pochwycony podstępem, co wywołuje sprzeciw niektórych bogiń. Nike spod Cheronei zwiastuje Polakom porażkę i śmierć.

    Pojawia się Piotr Wysocki, współorganizator powstania. Wchodzi do sali lekcyjnej i wzywa podchorążych do walki. Jest przekonany, że mają Boga po swojej stronie, ponieważ nadszedł czas zemsty. W powstaniu bierze udział stu sześćdziesięciu chłopców ze szkoły. Mają rozbroić trzy pułki ułanów, zająć most, zmylić straże, a następnie przez Belweder, udać się do Arsenału, który zdobędzie Józef Zaliwski. W ogrodzie łazienkowskim, obok pomnika króla Jana III Sobieskiego, czeka szesnaścioro studentów i literatów, którzy mają pojmać wielkiego księcia Konstantego.

    Scena II. Wydarzenia rozgrywają się w salonie w Belwederze. Joanna Grudzińska, żona wielkiego księcia, widzi łunę pożaru. Generał Kuruta, Grek, donosi, że w mieście wybuchły zamieszki. Generał Gendre chce, aby wielki książę wyjechał, ale ten odmawia. Konstanty wie, że w ten sposób może rozpoczynać się powstanie. Mówi żonie, że rano dostał od cara Aleksandra I, swojego brata, pełnomocnictwo w sprawach Polski. Uważa się za potężniejszego od cara. Między parą dochodzi do kłótni. Joanna dostrzega cienie przy pomniku Jana III Sobieskiego, ale mąż ją ignoruje. Zaniepokojona kobieta mdleje. Pojawia się Makrot, tajny agent na usługach cara. Słyszał o spisku Polaków, ale wielki książę mu nie wierzy. Kuruta podejrzewa Konstantego o planowanie zamachu stanu. Oficer służbowy donosi, że płonie szopa na Solcu. Wielki książę każe swoim podwładnym udać się na spoczynek.

    Scena III. Pod pomnikiem Jana III Sobieskiego, szesnastu powstańców czeka na Wysockiego, który ma poprowadzić ich do Belwederu. Pojawiają się dwie kobiety - Demeter i Kora. Grecka bogini urodzaju musi oddać swoją córkę Orkusowi (Hadesowi), ponieważ Kora jest jego żoną. Córka bogini wyznaje, że kocha męża, ale Demeter jest zrozpaczona. Hymen, bóg małżeństwa, zabiera Korę pod ziemię. Demeter znika. Wysocki przysyła dwóch podchorążych, którzy mają porwać wielkiego księcia. Na jego sygnał, powstańcy ruszają na Belweder. Zrozpaczona Demeter wzywa Hekate, boginię czarów i rozdroży, która ma odnaleźć Korę. Hekate przywołuje Eumenidy (Erynie, będące uosobieniem wyrzutów sumienia i zemsty). Mają pomścić krzywdy i pokazać ludziom gniew bogów.

    Scena IV. Wydarzenia ponownie rozgrywają się w salonie w Belwederze. Gendre i Lubowidzki, wiceprezydent Warszawy, słyszą hałas i każą obudzić wielkiego księcia. Powstańcy dostają się do środka i rozbiegają się po pokojach. Udaje im się zabić Gendre i Lubowidzkiego, ale ci zdążyli wezwać posiłki. Joanna pokazuje spiskowcom drogę, umożliwiając im ucieczkę. Wielki książę twierdzi, że posąg króla ożył i próbował go zabić. Oskarża Joannę o zdradę. Konstanty nakazuje całkowite zniszczenie Warszawy. Kuruta donosi, że generał Stanisław Potocki, pozostaje wierny wielkiemu księciu.

    Scena V. Akcja przenosi się do teatru rozmaitości. Widzowie czekają, aż rozpocznie się wodewil, inspirowany „Faustem” J. W. Goethego. W laboratorium Fausta pojawia się Mefistofeles, a następnie Venus-Helena z pucharem, z którego pije Faust i natychmiast staje się młody. W kolejnej scenie, wydarzenia rozgrywają się na placu przed kościołem, gdzie Faust zaleca się do Małgorzaty. Satyrowie parodiują wielkiego księcia i Kurutę. Jeden z nich wskazuje Józefa Chłopickiego, siedzącego na widowni i wychwala jego odwagę w sprzeciwianiu się Konstantemu.

    Kolejna scena wodewilu ma miejsce na placu publicznym. Jeden z satyrów podchodzi do Chłopickiego i wspomina, jak zawstydził wielkiego księcia podczas parady. Satyrowie odgrywają, jak Konstanty wygraża polskiemu gwardziście, ale ucieka, gdy tylko słyszy chrząknięcie Chłopickiego. Kolejna scena ma miejsce w piwnicy Auerbacha. Mefistofeles radzi Faustowi, aby zdobył serce Małgorzaty, dając jej klejnoty. Satyrowie wyśmiewają liczne ordery wielkiego księcia i zapowiadają zemstę.

    W kolejnej scenie, Faust daje Małgorzacie kosztowności, a ta przyjmuje zaloty. Mefistofeles śpiewa po francusku pieśń o ciężkim losie Polaków pod władzą wielkiego księcia. Pojawiają się podchorążowie oraz Nike Napoleonidów, wzywająca do broni. Oficer Zajączkowski donosi o walkach na ulicach. Nike chce, aby Chłopicki został dowódcą powstania. Ten zaczyna wydawać rozkazy, ale podchorążowie słuchają porucznika Dąbrowskiego. Nike nakazuje wszystkim się rozejść. Gra z Chłopickim karty, które zapowiadają dalsze losy powstania. Nike przepowiada, że wielki książę ucieknie, a Polacy przegrają.

    Scena VI. Wydarzenia przenoszą się do mieszkania Joachima Lelewela. Ksawery Bronikowski donosi mu o konieczności zwołania rządu. Lelewel odmawia, ponieważ jego ojciec jest umierający. Bronikowski nalega, ale w końcu odchodzi. Pojawia się Hermes, boski posłaniec, odprowadzający dusze zmarłych. Lelewel słyszy swojego ojca, odradzającego mu rozlew krwi i widzi jego cień. Odkrywa, że ojciec umarł we łzach. Pojawia się Prot, brat Joachima. Z radością donosi o wieściach z miasta, ale natychmiast poważnieje. Nike z Cheronei przepowiada Polakom wolność i nakłania Lelewela do działania.

    Scena VII. Na Krakowskim Przedmieściu, Pallas obserwuje wojsko. Wysocki błaga Stanisława Potockiego, aby przyłączył się do powstania. Ten się jednak nie zgadza. Wysocki udaje się z podchorążymi do Arsenału. Zaliwski zmierza ze swoimi żołnierzami w tym samym kierunku. Potocki każe im kierować się do Belwederu. Zaliwski oskarża go o zdradę. Pojawia się patrol rosyjskich żandarmów i zaczyna strzelać. Ruszają na nich ludzie Zaliwskiego, a Rosjanie się cofają. Potocki ginie od kuli. Pospólstwo pojmuje Makrota, który błaga o litość. Wściekły tłum zabija młodego Gendre. Zbliża się kareta z generałem Wojsk Polskich, Józefem Nowickim. Makrot kłamie, że w środku siedzi rosyjski generał Lewicki, przez co tłum omyłkowo zabija Nowickiego. Makrot również ginie. Kery piją krew zabitych. Pojawia się książę Adam Czartoryski, który nie wie, gdzie się udać.

    Scena VIII. W Parku Łazienkowskim pojawia się triumfujący Ares. Eros, bóg miłości, trafia go jedną ze swoich strzał. Boginie zwycięstwa prowadzą Joannę, zakochaną teraz w Aresie, a następnie kładą się do snu. Joanna rozpacza, ponieważ to oznacza koniec walki. Pojawia się Kora, która przepowiada Polsce wolność, chociaż jej mieszkańców czeka jeszcze wiele cierpienia. Ares i Joanna znikają we wnętrzu pałacu. Kora zapowiada ponowne powstanie bogiń zwycięstwa i znika pod ziemią.

    Scena IX. Akcja rozgrywa się w teatrze Stanisława Augusta. O północy pojawiają się wszyscy polegli tej nocy. Gendre martwi się o los swojego jedynego syna, aż w końcu dostrzega go wśród zmarłych. Rozpacza, ponieważ jego śmierć była przedwczesna. Młody Gendre żałuje, że swoim postępowaniem zasłużył sobie na nienawiść ludu. Gendre stwierdza, że zostali przeklęci przez Boga. Pojawia się Hermes, który zabiera dusze umarłych. Przekazuje też, że Ares świętuje zwycięstwo, a Pallas ma się oddalić na rozkaz Zeusa. Pojawia się łódź Charona. Potocki wyraża żal za swoje grzechy. Zmarli mają przekroczyć rzekę Acheron, przez co stracą pamięć. Pallas jest rozżalona, ponieważ musi odejść w momencie, gdy poderwała naród do walki. Boginie wracają na Olimp.

    Scena X. Wydarzenia przenoszą się na Aleje Ujazdowskie. Straże czekają na rozkazy wielkiego księcia. Joanna odzyskuje przytomność, ale majaczy o Aresie i boginiach, aż w końcu odjeżdża na saniach. Generał Wincenty Krasiński deklaruje, że należy zakończyć rozlew krwi. Wielki książę stwierdza, że nawet Polacy nie wierzą w swój kraj. Każe przyprowadzić człowieka, od lat więzionego w lochach Belwederu, aby Krasiński spojrzał mu w twarz. Kuruta i Konstanty rozmawiają szeptem. Wielki książę zrywa ordery i krzyczy, że to jego brat zabił ojca. Straże prowadzą Waleriana Łukasińskiego, więzionego w Belwederze. Mężczyzna oślepł w więzieniu. Straże zdejmują mu kajdany i przywiązują go do armaty. Łukasiński czuje, że nadeszła chwila wolności i życzy wytrwałości bohaterom. Modli się i płacze, a Krasiński zasłania twarz. Wielki książę wsiada na konia i rozpoczyna pochód rosyjskiego wojska.


    Przeczytaj także: Noc listopadowa - bohaterowie

    Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.