Powieść młodzieżowa Kornela Makuszyńskiego „Szatan z siódmej klasy” została wydana w 1937 roku. Akcja powieści rozgrywa się latem tego samego roku w Warszawie oraz na Wileńszczyźnie. Utwór posiada cechy powieści detektywistycznej, ale ze względu na wiek głównego bohatera, istotną rolę odgrywa też szkoła, do której uczęszcza.
Adam Cisowski jest uczniem siódmej klasy jednego z warszawskich gimnazjów. Fabuła powieści koncentruje się głównie wokół rozwiązywania tajemnicy dworku w Bejgole, ale na początku utworu wydarzenia rozgrywają się w szkole. Edukacja w czasach dwudziestolecia międzywojennego wyglądała znacznie inaczej, niż obecnie.
Nauka w szkole powszechnej trwała siedem lat, a po niej następowały cztery lata gimnazjum i dwa lata liceum. Od tego systemu edukacji istniały jednak liczne odstępstwa. Uczniowie często uczęszczali przez cztery lata do szkoły powszechnej, a potem rozpoczynali naukę w siedmioletnim gimnazjum. Ten etap edukacji kończył się tzw. „małą maturą”. Adam Cisowski ma siedemnaście lat i uczęszcza do ostatniej klasy gimnazjum.
Dostępne w szkole sprzęty różnią się od współczesnych. Uczniowie czasów dwudziestolecia międzywojennego nie posługują się długopisami, ale piórami. Na ławkach znajdują się kałamarze z atramentem. Bardziej zamożni uczniowie mogą pozwolić sobie na zakup wiecznego pióra, posiadającego zbiorniczek na atrament. Ten przybór szkolny stał się przyczyną do kłótni, co wskazuje na jego wysoką wartość. Zbyszek Jasiński oskarżył Józka Żelskiego o kradzież wiecznego pióra. Okazało się, że własność kolegi przywłaszczył sobie Burski, co od razu pozytywnie odbiło się na estetyce jego zeszytów. W szkole nie było zbyt wielu pomocy naukowych, uczniowie zazwyczaj musieli wykonywać je samodzielnie. Różnił się także plan zajęć, który obejmował sześć dni w tygodniu. Dniem wolnym była wyłącznie niedziela.
Charakterystyczną cechą przedwojennych szkół był podział na placówki żeńskie i męskie, który obecnie ogranicza się głównie do szkół katolickich. Placówki publiczne są koedukacyjne. W przedwojennej Polsce brakowało szkół, dlatego klasy często były przepełnione. Uczniowie niejednokrotnie uczęszczali na lekcje na zmiany. Klasa siódma, do której należy Cisowski, liczy trzydziestu chłopców.
Czytelnik dowiaduje się o tym, gdy Adam wyjawia, że odkrył metodę egzaminowania profesora Gąsowskiego. Nauczyciel stosował ją od ponad trzydziestu lat. Zawsze odpytywał trzech uczniów, wybierając co dziesiątego z nich. Odpowiedź ustna jest w szkole głównym sposobem sprawdzania wiedzy. Uczniowie osiągali na lekcjach historii bardzo dobre wyniki, ale zasługiwali to sprytowi Adama, dzięki któremu wiedzieli, kto zostanie wywołany do odpowiedzi. Z pozostałymi przedmiotami radzą sobie raczej przeciętnie.
Klasa siódma składa się z rozgadanych, wesołych i rozbrykanych uczniów. Chłopcy zawsze mają dobry humor, niezależnie od okoliczności. Ich wzajemne relacje są dobre i życzliwe. Gdy jeden z chłopców jest przygnębiony, pozostali pocieszają go, dopóki nie poprawią mu nastroju. Uczniowie różnią się inteligencją i zdolnością przyswajania wiedzy. Prym wiedzie Cisowski, który wyróżnia się logicznym myśleniem i sprytem. Nie wywołuje jednak zazdrości, ale jest bardzo lubiany ponieważ pomaga kolegom w rozwiązywaniu codziennych problemów.
W czasach dwudziestolecia międzywojennego nauczyciele cieszyli się większym szacunkiem, niż obecnie. Mogli dyscyplinować uczniów nie tylko za pomocą uwag i słabych ocen, ale nawet kar fizycznych. Chłopcy starają się unikać nauki, przygotowywali się na lekcje historii tylko, gdy nadchodziła ich kolej na odpowiedź. Oszustwo wyszło na jaw i uczniowie obawiają się konsekwencji swojego oszustwa. Gąsowski jest jednak łagodnym, dobrodusznym człowiekiem, dlatego postanowił nie karać klasy. Mimo autorytetu, którym cieszy się nauczyciel, między profesorem a Cisowskim narodziła się przyjaźń. Adam zostaje zaangażowany w prywatne sprawy Gąsowskiego.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.