Główny bohater powieści epistolarnej J. W. Goethego „Cierpienia młodego Wertera” stał się wzorcem osobowym romantycznego indywidualisty, cierpiącego z powodu nieszczęśliwej miłości. Przykład bohatera werterycznego w polskiej literaturze stanowi Gustaw, pojawiający się w czwartej części „Dziadów” Adama Mickiewicza. Między tymi dwoma postaciami występują liczne podobieństwa, ale też znaczące różnice.
Istotnymi cechami bohatera werterycznego są nadmierna uczuciowość i wiara w miłość. Werter był przekonany, że Lotta jest jego bliźniaczą duszą, chociaż gdy ją poznał, była już zaręczona z Albertem. Bohater nie potrafił odciąć się od swojej ukochanej, szukał z nią kontaktu, mimo że poślubiła innego mężczyznę. Kierowanie się uczuciami doprowadziło Wertera do obłędu i samobójczej śmierci.
Podobny los spotkał Gustawa. Bohater wierzył w nierozerwalne połączenie dusz. Trudno było mu uwierzyć, że Maryla poślubiła innego mężczyznę, sprzeniewierzając się prawdziwej miłości. Popełnił samobójstwo, aby zjednoczyć się z nią po śmierci. Nie osiągnął jednak upragnionego szczęścia, ponieważ pokutuje za swoje grzechy, snując się po ziemi jako upiór. Bohaterowie cierpieli też z powodu braku samoakceptacji. Byli całkowicie zależni od ukochanych kobiet, bez których stracili sens życia.
Gustaw i Werter opierali swoją wizję miłości na literaturze i marzeniach. Werter czytał dzieła Homera, dopatrując się w ludziach cech mitycznych bohaterów. Po ślubie Lotty i Alberta coraz bardziej tracił kontakt z rzeczywistością. Spędzał czas na samotnych spacerach i czytaniu „Pieśni Osjana”, które wywarły silny wpływ na niemiecką literaturę romantyczną. Gustaw oskarża powieści o zaszczepienie w nim wyidealizowanej wizji miłości, nazywa je „księgami zdradzieckimi”. Jego światopogląd ukształtowały właśnie „Cierpienia młodego Wertera” oraz „Nowa Heloiza”.
Bohater werteryczny jest samotnym indywidualistą. Gustaw i Werter z niechęcią odnosili się do ludzi, kierujących się w życiu rozsądkiem. Trudno było im odnaleźć kogoś, kto by ich zrozumiał. W powieści Goethego, przykładem racjonalisty jest Albert, narzeczony Lotty, który uważa samobójstwo za głupotę. W „Dziadach” rozsądkiem kieruje się ksiądz, który sądzi, że człowiek zawsze powinien mieć nadzieję i szukać wyjścia z trudnej sytuacji.
Werter i Gustaw są odizolowani od innych, cierpią w samotności. Bohater powieści Goethego pisze listy do swojego przyjaciela Wilhelma, ale traktuje go jak spowiednika, nie oczekuje porady, ponieważ jest uwięziony w świecie własnych uczuć. Gustaw zwierza się księdzu, ale zdecydowanie odrzuca jego poglądy, a momentami nawet go nie słucha. Werter i Gustaw z niechęcią odnoszą się do racjonalistów. Są zamknięci na własną wizję rzeczywistości, chociaż to poznaniu rozumowemu zarzucą ograniczenie.
Bohaterowie buntowali się przeciwko społeczeństwu. Nie mogli pogodzić się z dominującą rolą pieniędzy i pochodzenia na świecie. Werter został wyproszony z przyjęcia u hrabiego, ponieważ mieszczanin nie pasował do arystokratycznego towarzystwa. Po tym wydarzeniu, przerwał pobyt w placówce dyplomatycznej i wrócił do rodzinnego miasta. Gustaw również nie mógł pogodzić się ze społecznymi konwenansami. Jego ukochana Maryla poślubiła zamożnego, dobrze urodzonego mężczyznę, chociaż istniało między nimi prawdziwe połączenie dusz.
Cechą wspólną obydwu bohaterów jest również samobójcza śmierć. Werter zabił się strzałem w głowę, gdy po próbie pocałunku, Lotta oświadczyła, że już nigdy się nie zobaczą. Gustaw odebrał sobie życie, przebił się sztyletem, ponieważ nie mógł znieść widoku Maryli u boku innego mężczyzny.
Między Gustawem i Werterem istnieją jednak także różnice. Cierpienie Wertera kończy się w chwili śmierci. W powieści Goethego nie ma elementów nadprzyrodzonych. Śmierć stanowi definitywny koniec. W przypadku Gustawa, dzieje się inaczej. Mężczyzna popełnił samobójstwo, aby zakończyć swoje cierpienie i połączyć się z ukochaną, gdy ona również umrze. Gustaw został jednak ukarany za swój grzech. Samotnie krąży po ziemi, pod postacią upiora i co roku od nowa przeżywa swoje cierpienie.
Gustaw ma szansę na przemyślenie swojego życia. Śmierć Wertera jest definitywna, bohater nie może naprawić swoich błędów. Gustaw powraca na ziemię, gdzie opowiada historię swojego życia i przypomina o konieczności pomocy duszom czyśćcowym. Bohater nie dostrzega własnej winy w swoim cierpieniu, ale może podsumować swój los. Gustaw ma jednak pretensje do księdza i romantycznej literatury, a nie samego siebie. Jego śmierć przynosi nieliczne dobre konsekwencje, Gustaw może spojrzeć na przeszłość z dystansem i przestrzega żyjących przed powtórzeniem swojego losu.
Różni się także przyczyna niespełnienia miłości bohaterów. Lotta poślubiła Alberta, ponieważ go kochała. Werter był dla niej wyłącznie przyjacielem i towarzyszem spacerów, chociaż mężczyzna traktował ją, jak najważniejszą osobę w swoim życiu. Maryla wzięła ślub z bogatym, dobrze urodzonym mężczyzną. Prawdopodobnie nie łączyło ich silne uczucie.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.