Utwór Sławomira Mrożka „Tango” jest dramatem społecznym. Jego akcja skupia się więc wokół problemu społecznego. Artur buntuje się przeciwko swojej rodzinie, ponieważ nie może pogodzić się z chaosem i destrukcją, panującymi w domu. Dom Stomila i Eleonory stanowi miniaturę całego społeczeństwa XX wieku.
Dramat po raz pierwszy został opublikowany w 1964 roku, a niedługo później odbyła się jego prapremiera. Ma jednak charakter uniwersalny, ponieważ autor nie określił czasu ani miejsca akcji. Utwór przedstawia świat po rewolucji obyczajowej, która objęła całą Europę. Nie obowiązują już żadne normy ani konwenanse, zapanowała nieograniczona wolność.
Zmiany objęły każdą sferę życia, co można zaobserwować w domu Stomila i Eleonory. Mieszka w nim trzypokoleniowa, inteligencka rodzina. Wszyscy, oprócz Artura, ubierają się w ekstrawagancki sposób i nie przestrzegają tradycji ani dawnych norm obyczajowych. Babcia Eugenia najchętniej spędza czas na grze w karty z Edkiem i wulgarnych rozmowach. Jej brat, Eugeniusz nie ma odwagi wyrazić własnego zdania. Chciałby powrotu do tradycji, ale zawsze ulega silniejszym.
Eleonora, córka Eugenii i jej mąż, Stomil należą do pokolenia, które dokonało rewolucji obyczajowej. W młodości walczyli z normami i konwenansami, na każdym kroku starali się je przełamywać. Z nostalgią wspominają czasy, gdy wywoływali skandale. Obecnie jest to niemożliwe, nie ma już żadnych ograniczeń, dlatego nic nie jest w stanie nikogo zszokować. Na tle rodziny wyróżnia się Artur, student, który pragnie powrotu dawnego ładu.
Rewolucja zmieniła relacje międzyludzkie. Artur podkreśla, że współczesny świat został zdominowany przez mężczyzn, którzy uciskają kobiety, dzieci i artystów. Student nie uznaje artystów za mężczyzn, co stanowi bezpośredni przytyk w stronę Stomila. Kobiety są traktowane w przedmiotowy sposób, mają do zaoferowania wyłącznie fizyczną atrakcyjność. Mężczyźni nie tracą czasu na romantyczne zaloty, zachowują się bezpośrednio, a wręcz brutalnie. Eleonora swobodnie opowiada domownikom o swoim romansie z Edkiem, podejrzanym mężczyzną, który znalazł się w domu prawdopodobnie jako element jednego z eksperymentów Stomila. W świecie po rewolucji obyczajowej, nie ma miejsca na wierność małżeńską. Artur próbuje zmusić ojca, aby rozprawił się z Edkiem, daje mu nawet rewolwer. Stomil zapewnia jednak, że do tragedii dochodziło w dawnych czasach, obecnie możliwa jest jedynie farsa. Wchodzi do sypialni żony, ale syn przyłapuje go na grze w kary z Edkiem i Eleonorą.
W domu ma miejsce konflikt pokoleń, który ulega odwróceniu. Przed rewolucją, młodzi buntowali się przeciwko dawnym zasadom i tradycjom. Artur nie ma takiej możliwości, ponieważ w jego domu nie obowiązują żadne reguły. Student ma pretensje do rodziców, którzy stworzyli świat, pogrążony w chaosie. Nadmiar wolności paradoksalnie staje się dla niego zniewoleniem. Gdy nie ma już żadnych zasad moralnych, człowiek musi zachowywać się niemoralnie. Bunt zatacza koło, Artur opowiada się za tradycjami, pielęgnowanymi przez przodków jego rodziców. Chce powrotu konwenansów, z którymi walczyli Stomil i Eleonora. Sojusznikiem Artura jest Eugeniusz, ale staruszek jest zbyt nieśmiały i niezdecydowany, aby stanowić realne wsparcie.
Pierwszym pomysłem Artura jest przywrócenie porządku przez formę, czyli małżeństwo. Student oświadcza się Ali, swojej nastoletniej kuzynce. Dziewczyna zgadza się, chociaż go nie rozumie. Okazuje się jednak, że zdradziła chłopaka z Edkiem, naśladując swoją ciotkę Eleonorę. Ala stanowi przykład młodej osoby, która została wychowana przez ludzi pozbawionych zasad i zahamowań. Dziewczyna przyczynia się do ostatecznego upadku Artura. Edek wykorzystuje chwilę jego nieuwagi i zabija go jednym ciosem. Intelektualista i człowiek z zasadami przegrywa z prostakiem, który posiada wyłącznie siłę fizyczną.
Okazuje się, że wybitna jednostka nie jest w stanie zwyciężyć z tyranem, sprawującym rządy twardej ręki. Sytuację w domu Stomila i Eleonory można porównać do XX-wiecznej Europy. Edek stanowi symbol reżimów totalitarnych, które brutalnie przejmują władzę i przemocą narzucają swoją wolę. Rodzina, biernie poddająca się rządom Edka, reprezentuje inteligencję, zdolną wyłącznie do milczącej pogardy, a nie jawnego sprzeciwu. Eugeniusz nienawidzi intruza, ale nie ma odwagi zaprotestować.
Ostatecznym aktem dominacji jest tango nad zwłokami Artura, w którym Edek prowadzi Eugeniusza. Rodzina pogrąża się w marazmie, zgadza się na rządy Edka, z obawy o własne życie. Dramat przedstawia groteskowy obraz polskiej inteligencji. Są to ludzie oderwani od rzeczywistości. Stomil myśli wyłącznie o eksperymentach teatralnych, które nie mają większego sensu, ponieważ jedynym ich celem jest zszokowanie widza. Rewolucja obyczajowa wypaczyła nawet pojęcie sztuki, która nie ma już skłaniać do refleksji, ale przedstawiać coraz bardziej absurdalne koncepcje.
Dramat stanowi przestrogę dla zwolenników nieograniczonej wolności. Przedstawia zdegenerowane społeczeństwo, w którym nie ma już żadnych zasad. Stanowi podatny grunt do wprowadzenia władzy totalitarnej. Słaba inteligencja, pozbawiona kręgosłupa moralnego, nie jest w stanie przeciwstawić się brutalnej, fizycznej sile. Do utrzymania ładu konieczne jest wspólne działanie, jednostka nie jest w stanie dokonać zmian na lepsze. Gdyby Artur miał wsparcie swojej rodziny, prawdopodobnie nie przegrałby z Edkiem.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.