„Sonet X” angielskiego poety epoki baroku, Johna Donne'a, ma formę monologu skierowanego do Śmierci. Nie jest jednak przedstawiona w poważny, przerażający sposób. Autor kwestionuje potęgę Śmierci, ponieważ po zakończeniu ziemskiej egzystencji, człowiek rozpoczyna życie wieczne.
Poeta nazwał swoje dzieło sonetem, ale nie przestrzega rygorystycznych norm strukturalnych, ustalonych dla tego gatunku. Klasyczny sonet włoski jest podzielony na dwie strofy czterowersowe oraz dwie strofy trzywersowe. Jego pierwsza część pełni funkcję opisową, a druga filozoficzno-refleksyjną. Pojawiają się rymy w układzie abba abba cdc dcd. Utwór nie ma również formy sonetu francuskiego, który różni się od wzorca włoskiego układem rymów w dwóch ostatnich zwrotkach. Donne nie zastosował podziału na strofy, „Sonet X” ma budowę stychiczną. Składa się z czternastu wersów, napisanych trzynastozgłoskowcem. Pojawiają się rymy okalające oraz parzyste.
Utwór należy do liryki inwokacyjnej, podmiot liryczny kieruje swoją wypowiedź do upersonifikowanej Śmierci. Zastosowano więc apostrofy („Śmierci, próżno się pysznisz”, „Nie umrą, biedna Śmierci”, „Śmierci, śmierć cię czeka”). Dialog ze Śmiercią pełni funkcję konceptu, mającego zaskoczyć czytelnika, typowego dla twórczości barokowej.
Warstwa stylistyczna sonetu jest rozbudowana. Pojawia się personifikacja, Śmierć posiada cechy ludzkie („Śmierci, próżno się pysznisz”, „tym bardziej więc musisz być miła”, „posłuszna jesteś wojnie, truciźnie, chorobie”, „więc czemu puszysz się tak długo”, „śmierć cię czeka”). Obecna jest także synekdocha, dusza stanowi metaforę całej ludzkości („ze snu krótkiego zbudzi się dusza człowieka w wieczność, gdzie Śmierci nie ma”). Zastosowano również epitety („biedna Śmierci”, „snu krótkiego”), wyliczenia („losu, przypadku, królów, desperatów sługo, posłuszna jesteś wojnie, truciźnie, chorobie”), powtórzenia („gdzie Śmierci nie ma, Śmierci, śmierć cię czeka”) i przerzutnie, które pozwalają poecie zachować stałą liczbę sylab w obrębie wersu.
Podmiot liryczny zwraca się do Śmierci w zaskakująco odważny sposób. Daje jej do zrozumienia, że nie posiada tak dużej siły, jak się jej wydaje. Ludzie, których zabrała Śmierć, w rzeczywistości nie umierają. Nie spotka to również osoby mówiącej. Śmierć zostaje porównana do snu, który jest przyjemny i przynosi ulgę ludzkiej duszy. Nie może więc być niemiła, ponieważ jest bardzo podobna do snu.
Podmiot liryczny umniejsza przerażającej sile adresatki utworu. Zarzuca Śmierci również brak wolnej woli. Jest całkowicie zależna od losu, przypadków, królów, przestępców, wojen, trucizn i chorób. Nie posiada więc władzy nad światem, ponieważ nie może decydować, kiedy się pojawia. Następnie, Śmierć zostaje porównana do środków odurzających, które zdaniem podmiotu lirycznego są bardziej potężnie od niej. Zarzuca więc adresatce utworu opieszałość.
Ostatnie wersy są przestrogą dla Śmierci. Ludzie nie umierają po jej nadejściu, ponieważ czeka ich życie wieczne. Gdy nadejdzie koniec świata, zbawieni trafią do nieba, a potępieni - do piekła. Śmierć przestanie wtedy istnieć, ponieważ nie będzie już potrzebna. Gdy więc adresatka utworu osiągnie swój cel i zakończy ziemską egzystencję całej ludzkości, to ją czeka śmierć. Jej istnienie jest całkowicie uzależnione od obecności człowieka. Podmiot liryczny w pełni akceptuje przemijanie i nieuchronnie nadchodzący koniec ziemskiego życia. Nie obawia się Śmierci, ponieważ wie, że może zakończyć tylko pierwszy etap jego egzystencji. Po odejściu z tego świata czeka go życie wieczne, które jest doskonalszą formą istnienia.
Koniec ziemskiej egzystencji prowadzi do zbawienia, dlatego osoba mówiąca ma odwagę zaprzeczać potędze śmierci. Poeta przeciwstawił się w ten sposób panującym w sztuce barokowej tendencjom, które miały wywoływać strach przed Śmiercią. Podmiot liryczny wierzy w nadejście świata, gdzie nie będzie już lęku i nieszczęść. Ma nadzieję, że wszyscy zbawieni będą cieszyć się wiecznym szczęściem u boku Boga.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.