Utwór Adama Zagajewskiego „Klęska” przedstawia krytyczny, pełen ironii wizerunek Polaków. Poeta ukazał zachowanie swoich rodaków w przypadku porażki i sukcesu. Zaskakującym zabiegiem jest przypisanie zwycięstwu negatywnych konsekwencji.
Wiersz został wydany w 1983 roku jako część tomiku „List. Oda do wielości”. Publikacja miała miejsce w Paryżu, ponieważ w tym czasie poeta przebywał na emigracji we Francji. Mogło to wpłynąć na jego stosunek do rodaków. Zagajewski spojrzał na Polaków z dystansem, właściwym osobom obserwującym dane społeczeństwo z zewnątrz. Poeta poznał mentalność innego narodu, którą z pewnością porównywał ze swoją własną. Te obserwacje skłoniły Zagajewskiego do refleksji na temat zachowania Polaków w czasach pokoju.
Z racji na czas powstania, utwór ma formę typową dla wiersza współczesnego. Składa się z czterech strof o różnej liczbie wersów. Ilość sylab w obrębie wersu nie jest stała. Nie pojawiają się również rymy.
Utwór należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Wypowiada się w imieniu całego polskiego społeczeństwa, pojawia się więc podmiot liryczny zbiorowy. Świadczy o tym obecność czasowników w pierwszej osobie liczby mnogiej i odpowiednich zaimków („potrafimy”, „mówimy”, „my - o sobie”, „nie zaskoczyło nas”).
Warstwa stylistyczna wiersza jest dosyć rozbudowana. Pojawiają się metafory („jerzyki tańczą w powietrzu zadomowione w otchłani”, „ciemne sylwetki wrogów odcinają się od jasnego tła nadziei”), porównania („gorzka herbata smakuje jak biblijne przepowiednie”), personifikacje („miłość czujnie podnosi głowę”) oraz epitety („ciemne sylwetki”, „jasnego tła”, „gorzka herbata”, „biblijne przepowiednie”).
W utworze panuje refleksyjny charakter, mimo ironicznego tonu wypowiedzi. Podmiot liryczny stwierdza, że tylko trudna sytuacja w kraju potrafi zjednoczyć Polaków. Łączą się w walce o wolność, nie mają czasu na spory, ponieważ skupiają się na działaniu dla większego dobra.
Osoba mówiąca zauważa, że w dramatycznych sytuacjach ludzie stają się dla siebie lepsi, bardziej życzliwi. Starają się dbać o najważniejsze wartości, poważnie traktują miłość, przyjaźń, honor, czy poświęcenie. Paradoksalnie, przypominając sobie polską historię, można zauważyć, że klęska daje Polakom energię do działania. Chęć przeżycia napełnia człowieka nowymi siłami, chęcią spełnienia obywatelskiego obowiązku obrony ojczyzny. Walka o wolność daje nadzieję na poprawę sytuacji. Polacy nabierają odwagi, aby zapewnić lepszą przyszłość kolejnym pokoleniom. Niebezpieczeństwo sprawia, że patriotyzm nabiera większego znaczenia. Polacy czują wzajemną więź, odpowiedzialność za siebie, swoich bliskich i ojczyznę.
Z rozważań podmiotu lirycznego płyną zaskakujące wnioski. Wyidealizowany wizerunek Polaków ulega zmianie, gdy nadchodzi zwycięstwo. W utworze pojawia się odwrócone wartościowanie, klęska staje się wartością pozytywną, a sukces - negatywną. Porażka daje poczucie jedności, wzmacnia tożsamość narodową Polaków. Sukces ma działanie destrukcyjne, w wierszu został przedstawiony jako nieszczęście, niekorzystna kolej losu. Polacy w czasach pokoju nie potrafią wyznaczać sobie celów i realizować planów. Obecność wroga zdaje się być konieczna do zorganizowania się i zdecydowanego działania. Walka z najeźdźcą narzuca zakazy i nakazy, bez nich Polacy stają się bierni i bezradni.
Rodaków podmiotu lirycznego łączy posiadanie wspólnego wroga, w stronę którego kieruje się niechęć i agresję. Gdy nastają czasy pokoju, Polacy zaczynają walczyć ze sobą nawzajem, przemija atmosfera jedności i braterstwa. Podczas wojny, wszystkim tragediom przypisuje się większe znaczenie, ludzie porównują się do Chrystusa, który oddał życie, aby zbawić ludzkość. Utwór ma uświadomić Polakom, że pokój jest przywilejem, który należy doceniać, ponieważ nie jest dany na zawsze. Poeta stara się zmotywować rodaków do wyciągnięcia wniosków z historii ojczyzny i wzajemnego szacunku, nie tylko w ciężkich czasach walki o wolność.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.