Utwór Edwarda Stachury „Człowiek człowiekowi” dotyczy relacji międzyludzkich. Przedstawia wrogi wizerunek człowieka, którego należy się obawiać. Poeta udziela jednak czytelnikowi rad, pozwalających na przetrwanie w brutalnej rzeczywistości.
Wiersz ma budowę regularną, co jest typowe dla twórczości Stachury, piszącego głównie utwory przeznaczone do śpiewania. Składa się z pięciu czterowersowych strof. Utwór został napisany ośmiozgłoskowcem. Poeta zastosował rymy parzyste.
Wiersz należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Zwraca się do każdego człowieka, ponieważ porusza uniwersalną tematykę. Wszyscy spotykają zawistnych ludzi, którzy życzą innym źle. W wierszu pojawiają się paralelizmy składniowe, zastosowano anafory. Cztery pierwsze strofy zostały zbudowane w podobny sposób. Wers pierwszy i drugi rozpoczynają się słowami „człowiek człowiekowi”, które pełnią również funkcję tytułu, a trzeci i czwarty - słowami „lecz ty nie daj się”, zawierającymi poradę dla czytelnika.
Warstwa stylistyczna utworu nie jest zbyt rozbudowana. Pojawiają się liczne metafory („człowiek człowiekowi wilkiem”, „człowiek człowiekowi strykiem”, „człowiek człowiekowi pumą”, „człowiek człowiekowi łomem”). Zastosowano też neologizm („nie daj się zwilczyć”).
Podmiot liryczny skupia się na negatywnych cechach człowieka, tworzy wizerunek groźnej, nieprzyjaznej ludzkości, która wciąż walczy ze sobą nawzajem.
Punktem wyjścia staje się łacińska sentencja Homo homini lupus est (człowiek jest wilkiem dla drugiego człowieka). Życie w społeczeństwie zostaje przedstawione jako ciągła rywalizacja, podobna do ustalania hierarchii w stadzie zwierząt. W kolejnych strofach ludzie zostają porównani do zjawisk i przedmiotów, które budzą negatywne, groźne skojarzenia.
Człowiek przypomina osobie mówiącej wilka, stryczek, szpadę, zdradę, pumę, dżumę, łom i grom. Ludzkość jest tożsama z dzikimi zwierzętami oraz przedmiotami, stworzonymi aby walczyć, zadawać ból i zabijać. Kojarzy się także ze zdradą, człowiek bywa fałszywy, łamie dane słowo dla swoich korzyści.
Osoba mówiąca stawia się w roli moralizatora. Chce kształtować postawę czytelnika, dodawać mu odwagi w walce z wrogim światem. To, że codziennie styka się ze złem, nie daje mu przyzwolenia na zachowywanie się w taki sam sposób. Człowiek nie może pozwolić się wykorzystywać i krzywdzić, musi dbać o własne interesy. Nie powinien jednak stawać się jednym z „wilków”, bezwzględnych osób, nieprzestrzegających żadnych wartości i niemających do nikogo szacunku.
Wbrew pozorom, wymowa wiersza jest optymistyczna. W ostatniej strofie, podmiot liryczny przyznaje, że ludzie są również bliźnimi. Wsparcie drugiego człowieka pozwala uporać się z życiowymi trudnościami, na swojej drodze spotka się też życzliwe, dobre osoby. Ktoś bliski pomaga zabliźnić się ranom i podnieść z upadku. Podmiot liryczny przestrzega przed zawistnym społeczeństwem, ale zachęca do otwartości na drugą osobę, ponieważ nie każdy ma złe zamiary.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.