Wiersz Czesława Miłosza „Tak mało” przypomina rozrachunek z własnym życiem, którego dokonuje człowiek w podeszłym wieku. Zawiera refleksje na temat ulotności ludzkiej egzystencji. Poeta podkreśla jak krótkie jest życie.
W czasach powojennych, Czesław Miłosz przebywał na emigracji we Francji, a następnie w Stanach Zjednoczonych. W Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej poeta został uznany za zdrajcę oraz oficjalnie potępiony przez Związek Literatów Polskich. Aż do 1980 roku, gdy Miłosz otrzymał literacką nagrodę Nobla za całokształt twórczości, cenzura zakazywała publikacji jego utworów, a nawet wymieniania jego nazwiska.
Utwór „Tak mało” powstał w 1969 roku. Został wydany jako część tomiku „Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada” w 1974 roku w Paryżu przez Instytut Literacki. Zbiór zawiera wiersze powstałe w latach 1962-1974, w większości publikowane na łamach paryskiego miesięcznika polskiej emigracji „Kultura”.
Tytuł tomu stanowi nawiązanie biblijne, pochodzi z tłumaczenia Psalmu 112 autorstwa Franciszka Karpińskiego („Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada, niechaj świat Bogu chwałę opowiada”). Motywami przewodnimi zbioru są krytyka dekadencji cywilizacji XX wieku i poczucie osobistej klęski.
Utwór ma budowę nieregularną, składa się z siedmiu strof o różnej ilości wersów. Liczba sylab w obrębie wersu również nie jest stała. Poeta nie zastosował rymów.
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny ujawnia swoją obecność. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej i odpowiednich zaimków („powiedziałem”, „serce moje”). Osoba mówiąca to człowiek dojrzały, który dokonuje rozrachunku ze swoim życiem. Towarzyszy mu poczucie klęski i nieodpowiednio wykorzystanego czasu.
Utwór został napisany prostym językiem, chociaż warstwa stylistyczna jest dosyć rozbudowana. Pojawiają się anafory, większość wersów pierwszej strofy rozpoczyna się od słowa „krótkie”. Zastosowano również metafory („serce moje zmęczyło się”, „biały wieloryb świata”), epitety („krótkie dni”, „bezludnych wysp”, „biały wieloryb”) i wyliczenia („zachwytem, rozpaczą, gorliwość, nadzieją”).
Wiersz jest wyznaniem człowieka doświadczonego życiowo, który czuje, że jego życie zbliża się do końca, więc dokonuje podsumowania. Miłosz w momencie napisania utworu zbliżał się do sześćdziesiątego roku życia, dlatego z pewnością wiele przeżył. Poeta umarł jednak mając ponad dziewięćdziesiąt lat, dlatego trudno uznawać wiersz za podsumowanie jego życia.
Podmiot liryczny podkreśla jak krótkie jest życie człowieka. Dni, noce, a nawet lata błyskawicznie przemijają. Człowiekowi wciąż brakuje czasu, aby powiedzieć wszystko to, co chciał. Życie osoby mówiącej było intensywne, dlatego teraz czuje zmęczenie. Doznała pozytywnych i negatywnych uczuć, zebrała wiele doświadczeń. Mimo wszystko, podmiot liryczny ma wrażenie, że mógł zrobić więcej.
W utworze pojawia się nawiązanie biblijne. Osoba mówiąca ma wrażenie, że zamykała się na niej „paszcza Lewiatana”. W Starym Testamencie, Lewiatan to potwór morski, przybierający często formę wieloryba, będący wcieleniem szatana. Łączy się go z wyobrażeniem piekielnej paszczy, w której znikną potępieni podczas Sądu Ostatecznego.
Podmiot liryczny zdaje sobie sprawę z popełnionych grzechów i spodziewa się kary. Wstydzi się wielu czynów i decyzji ze swojej przeszłości, ale nie będzie już w stanie ich naprawić. Osoba mówiąca ma za sobą również dobre chwile, zwiedzała świat, zbierając cenne doświadczenia. Wspomina czasy młodości, gdy postępowała spontanicznie, choć nie zawsze słusznie.
Podmiot liryczny zastanawia się, dlaczego zdążył zrobić tak niewiele. Obwinia się o skupienie na rozrywkach, których metaforą jest biały wieloryb. Ludzie często stawiają na pierwszym miejscu chwilowe przyjemności, zaniedbując ważniejsze sprawy i drugiego człowieka. Z perspektywy czasu, wiele wydarzeń z przeszłości zdaje się nie mieć żadnego znaczenia. Osoba mówiąca chwilami ma wrażenie, że nie wie już, co było prawdziwe, a co pozorne. Podmiot liryczny jest pełen goryczy, spowodowanej poczuciem niespełnienia. Forma wiersza koresponduje z jego przesłaniem. Utwór jest krótki, podobnie jak ludzkie życie.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.