Wiersz Kazimiery Iłłakowiczówny „Samotność” dotyka tytułowego poczucia porzucenia i lęku. Samotność została przedstawiona w dziecinny, wręcz bajkowy i nierealny sposób. Podmiot liryczny opowiada historię lalki, którą można porównać do przestraszonego dziecka.
Utwór należy do liryki pośredniej, podmiot liryczny jest obserwatorem wydarzeń, nie bierze w nich udziału. Osoba mówiąca nie wyraża wprost swoich refleksji, nie ocenia bohaterów. Poetka zostawiła wyciągnięcie wniosków z sytuacji lirycznej czytelnikowi. Bohaterką utworu jest osamotniona lalka, która obserwuje tajemniczego, przerażającego człowieczka i czeka na powrót swojej właścicielki i opiekunki o imieniu Krysia.
Wiersz ma budowę stychiczną, poetka nie zastosowała podziału na strofy. Utwór składa się zaledwie z ośmiu wersów. Pojawiają się rymy parzyste (aabb). Wiersz jest napisany prostym językiem, przypomina wierszyk dla dzieci.
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana, pojawia się wiele środków poetyckich. Plastyczności opisowi nadają liczne epitety („lalka senna i blada”, „zgarbiony człowieczek”, „cieniutkich szpileczek”). Poetka zastosowała również porównania („blada jak płótno”). Utwór opowiada o lalce, dziecięcej zabawce, dlatego pojawiają się zdrobnienia („człowieczek”, „szpileczek”, „pyłki”, „bacikiem”). Na rytm wiersza wpływają liczne powtórzenia („tak jej smutno, tak smutno”, „nie ma miłosierdzia i nie ma odpoczynku”). Wypowiedź podmiotu lirycznego ma charakter przenośny, pojawiają się metafory („koszyk ma pełen cieniutkich szpileczek, wtyka je w szpary murów, aż lecą pyłki tynku”). Człowieczek symbolizuje dziecięce lęki, czające się w ciemności za oknem.
Odczytując utwór w sposób dosłowny, opowiada on historię samotnej lalki, która czeka na powrót swojej właścicielki. Lalka jest senna, widocznie nadeszła już noc i panuje mrok. Została porzucona przez Krysię, dziewczynkę, do której należy. Lalka nie może się z tym pogodzić, siedzi samotnie pod stołem, jest blada ze strachu. Towarzyszą jej smutek i lęk, tylko przy Krysi może czuć się bezpiecznie.
Lalka została całkowicie odrzucona przez dziewczynkę. Nie znalazło się dla niej godne miejsce na półce czy w domku dla lalek. Zapomniana, musi znajdować się pod stołem, gdzie nikt jej nie zauważa. Zabawka posiada w utworze zdolność odczuwania ludzkich uczuć, jest jej bardzo przykro, czuje się niepotrzebna. Być może jej czas już minął, Krysia wyrosła z bawienia się lalkami i zajmują ją inne rozrywki, typowe dla dorastających panienek. Możliwe też, że dziewczynka wyszła tylko na chwilę lub wyjechała i wróci do swojej ulubionej zabawki. Lalka jest jednak przerażona, z niecierpliwością wyczekuje na przybycie swojej właścicielki.
Zabawka wyobraża sobie zgarbionego człowieczka stojącego za oknem. Bardzo się go boi, czuje się opuszczona w obliczu poważnego niebezpieczeństwa. Człowieczek ma ze sobą koszyk pełen cieniutkich szpilek, które wbija w mury budynku. Nie ma w nim żadnego współczucia ani umiaru, bez przerwy niszczy ścianę domu, aż odpada tynk. Być może lalka obawia się, że człowieczek w końcu dostanie się do środka i z pewnością ją skrzywdzi. Zabawka czuje się całkowicie bezbronna, jedynej nadziei upatruje w powrocie Krysi. Jest przekonana, że dziewczynka wyjdzie na zewnątrz i przegoni człowieczka, który ucieknie z ogromnym płaczem i krzykiem. Lalka docenia siłę, którą posiada jej właścicielka. Człowieczek, którego tak bardzo boi się zabawka, nie jest dla Krysi żadnym zagrożeniem. Lalka oczekuje więc powrotu dziewczyny i cierpi z powodu samotności.
Zabawka jest w wierszu symbolem smutnego, porzuconego dziecka, które zostało samo w domu i musi zmierzyć się ze swoimi lękami. Stojący za oknem człowieczek przypomina typowy wytwór dziecięcej wyobraźni, jest wyimaginowanym potworem, który pojawia się w ciemności. Stosunek lalki do Krysi jest odwzorowaniem relacji łączącej dziecko i rodzica. Dziewczynka wydaje jej się potężna, nieustraszona, potrafi rozprawić się z każdym zagrożeniem. Dzieci bardzo często w ten sposób podchodzą do swoich rodziców, którzy nie obawiają się ciemności, z łatwością pozbywają się czyhających za oknem potworów. Dziecko pozbawione opieki osoby dorosłej czuje się porzucone, jego lęki są coraz silniejsze. Jedyną nadzieją na pozbycie się strachu jest powrót opiekuna, który zapewnia spokój i poczucie bezpieczeństwa.
Prosta historia lalki doskonale obrazuje dziecięce rozumienie samotności. Jest to uczucie pojawiające się w wielu utworach, zazwyczaj dotykające osoby dorosłe. Wiąże się wtedy z bolesnym rozstaniem, poczuciem izolacji od innych ludzi. Dziecięca samotność jest mniej skomplikowana, chociaż równie trudna. Wiersz stanowi realistyczny opis odczuć porzuconego dziecka, o którym rodzice często zapominają, w obliczu swoich poważnych problemów. Być może Krysia nie zdaje sobie sprawy jak trudno było zostać lalce w pustym domu. Osoby dorosłe czasem ignorują dziecięce lęki, uznają je za wytwory wybujałej wyobraźni. Poczucie strachu i samotności nie zależy jednak od dojrzałości. Dzieci potrafią cierpieć, tak samo jak ich opiekunowie.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.