Wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego „Dwie miłości” powstał w maju 1943 roku i został wydany w zbiorze „1942-1943-1944”. Tytułowe „dwie miłości” odnoszą się do dwóch obliczy tego uczucia - miłości do ukochanej osoby oraz ojczystego kraju. Utwór stanowi też pochwałę młodości i płynącej z niej energii do działania.
Utwór składa się z trzech dziesięciowersowych strof. Poeta zastosował rymy parzyste (aabb), ale nie pojawiają się one w całym utworze. Niektóre słowa nie znajdują swojego rymowanego odpowiednika. Utwór został napisany jedenastozgłoskowcem. Podmiot liryczny nie ujawnia obecności w wierszu, nie wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Swoje odczucia i refleksje formułuje w formie zwrotu do adresata.
Wiersz jest przykładem liryki zwrotu do adresata, ponieważ cały utwór jest wypowiedzią skierowaną do jednej osoby. Podmiot liryczny kieruje do niej swój monolog, nie oczekuje odpowiedzi. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w drugiej osobie liczby pojedynczej („pokochałeś”, „nie masz”).
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana, pojawiają się liczne środki poetyckie. Na rytm wiersza wpływają anafory, kilka wersów rozpoczyna się od słów „więc pokochałeś” oraz „i”. Pojawiają się również powtórzenia („i ta odbita, i twoja prawdziwa”). Opis nabiera plastyczności dzięki epitetom („kruche, ciepłe ciało”, „szklanym smukłym dzbanie”, „ognistym śladem”, „bicz srebrzysty”, „białe pióra”, „szablą rozpaloną”, „puchy świetliste”, „czarnym krzyżem”). Wypowiedź podmiotu lirycznego ma charakter przenośny, pojawiają się metafory („ognistym śladem wielkich kroków bożych”, „huraganów ostatniego boju”, „twarz jedną nie odbitą w ciszy, napiętnowaną śmierci czarnym krzyżem”). Poeta zastosował też porównania („jak mleko płynie w szklanym smukłym dzbanie”, „poukrywa ziemię jak pożar i niebo jak jaśmin”, „rzucasz ciało jak puchy świetliste”). W utworze pojawiają się wyliczenia („rzek bicz srebrzysty i białe pióra mazowieckiej Wisły, i góry ciężkie jak chmury na ziemi, i ludzi skutych”). Poeta zastosował przerzutnie, czyli przeniesienia części wypowiedzenia do kolejnego wersu.
Utwór rozpoczyna się zwrotem do adresata, którego tożsamość nie zostaje ujawniona. Podmiot liryczny nie wspomina do kogo zwraca się w swojej wypowiedzi. Jest to mężczyzna, o czym świadczy zastosowanie czasowników w rodzaju męskim („pokochałeś”). Język utworu jest stylizowany na mowę potoczną, przypomina codzienną rozmowę dwójki znanych sobie ludzi.
Początkowe wersy wiersza opowiadają o miłości romantycznej łączącej parę zakochanych. Utwór przypomina erotyk, podmiot liryczny nawiązuje do fizycznej sfery miłości („pokochałeś kruche, ciepłe ciało”). W wierszach Baczyńskiego często pojawiały się takie motywy, zwracał się w twórczości do swojej żony, Barbary. Wiersz przypomina napisane dla niej erotyki, których przykładem jest utwór „Biała magia”. Podmiot liryczny wypowiada się o miłości w wzniosły sposób, przypominający oniryczną wizję. Opis jest delikatny, subtelny. Osoba mówiąca wspomina o „formach słowiczych”, „śpiewaniu roślin” i „smutku skrzypiec”.
Z romantycznym opisem miłości kontrastuje opis wojennej rzeczywistości. Sielankowe opisy pięknego kobiecego ciała są zestawione z przerażającymi wizjami cierpiących podczas wojny ludzi. Podmiot liryczny żyje w koszmarze, z którego nie ma ucieczki. Osoba mówiąca płynnie przechodzi więc do refleksji na temat miłości do ojczyzny.
Poeta przedstawia w utworze własne doświadczenia. Baczyński był przedstawicielem pokolenia Kolumbów, młodych ludzi urodzonych w okolicach 1920 roku. Ich młodość przypadła na czasy II Wojny Światowej, odbierając im możliwość beztroskiego dorastania i skupienia na osobistym szczęściu. Młodzież żyła w przeświadczeniu, że ma niewielki wpływ na własny los. Jej przeznaczeniem była walka dla dobra ojczyzny, a dla wielu młodych ludzi - poświęcenie swojego życia. Podmiot liryczny czuje żal, ponieważ niemiecka okupacja zmieniła Polskę w piekło na ziemi i odebrała jej obywatelom bezpieczeństwo.
Osoba mówiąca przypomina młodym Polakom, że ich ojczyzna jest piękna i warta wszelkich poświęceń. Trudny los wynika z sytuacji politycznej, a nie kraju, w którym się urodzili. Poeta starał się zachęcić młodzież do podejmowania ryzyka i pogodzenia się ze swoim przeznaczeniem. Podmiot liryczny zestawia ze sobą sielankową, arkadyjską wizję Polski z wojenną rzeczywistością. Jedyną stałą wartością pozostała miłość, zmieniła jednak swoją naturę. Młodzi ludzie musieli porzucić poszukiwanie prywatnego szczęścia u boku ukochanej osoby na rzecz miłości do ojczystego kraju. Podmiot liryczny przypomina losy przeszłych pokoleń, które również musiały poświęcić swoje życie dla Polski. Rodacy osoby mówiącej od zawsze musieli walczyć o wolność, pokolenie Kolumbów nie jest pod tym względem wyjątkowe.
Podmiot liryczny zestawia ze sobą młodzieńczą, delikatną miłość romantyczną do dziewczyny, z trudną i bolesną miłością ojczyzny. Oddanie ojczystej ziemi popycha człowieka na pole bitwy, skłania do największych poświęceń. Osoba mówiąca zwraca się do całego młodego pokolenia, które musi składać swoje życie na ołtarzu wolności. Młodzi ludzie muszą bez wahania ryzykować śmiercią, nie mogą cenić swojego życia wyżej niż dobro Polski. Delikatne ciało człowieka to tylko pozory, skrywa w sobie twardego ducha, potrafiącego znieść wiele strachu i cierpienia.
Sensu poświęcenia należy poszukiwać w Bogu. Ofiara z własnego życia i ogrom wojennych tragedii są trudne do pojęcia ludzkim umysłem. Przeznaczenie pokolenia Kolumbów pochodzi od stwórcy, który wysyła żołnierzy na drogę krzyżową, podobną do męki jego ukochanego syna. Młodzi ludzie nie mogą skupiać się na edukacji, poszukiwaniu pracy czy założeniu rodziny, każdego dnia ryzykują życiem. Czerpią siłę z wiary w Boga i miłości ojczyzny, które nadają sens, tak wielkiemu poświęceniu.
Pokolenie Kolumbów musi uwierzyć w celowość swojego cierpienia, pogodzić się z losem, wyznaczonym przez stwórcę. Podmiot liryczny przypomina, że romantyczną miłość należy odłożyć na później. Prywatne szczęście będzie nagrodą za poświęcenie dla dobra ojczyzny, którą młodzi ludzie odbiorą w czasach pokoju.
Staramy się by nasze opracowania były wolne od błędów, te jednak się zdarzają. Jeśli widzisz błąd w tekście, zgłoś go nam wraz z linkiem. Bardzo dziękujemy.